Հայոց լեզվի և գրականության ամբիոն

Ամբիոնի վարիչ Բաբուռյան Հերմինե Ռուդիկի՝ բ.գ.թ., դոցենտ

Կենսագրություն

հեռ. (+374.322) 4-18-54 կամ 4-18-55 (ներքին 158)

Խաչատրյան Գուրգեն Կիպրոնի — բ.գ.դ., պրոֆեսոր

 Կենսագրություն

 Շահվերդյան Թերեզա Սարգսի — բ.գ.դ., պրոֆեսոր

 Կենսագրություն

    Թումանյան Սուսաննա Միսակի— բ.գ.թ., դոցենտ

   Կենսագրություն

Սանթոյան Արեն Մելսի — բ.գ.թ., դոցենտ

Կենսագրություն

 Դանիելյան Տարոն Ռուդոլֆի — բ.գ.թ., դոցենտ

 Կենսագրություն

 Ղուկասյան Շողիկ Ռոբերտի— բ.գ.թ., դոցենտ

  Կենսագրություն

 Հովիվյան Գայանե Լևոնի — բ.գ.թ., դոցենտ

  Կենսագրություն

 Հարությունյան Հասմիկի Պավելի — բ.գ.թ., դոցենտ

  Կենսագրություն

 Պետրոսյան Լիլիթ Հովիկի — բ.գ.թ., դոցենտ

  Կենսագրություն

Գյուլզատյան Դավիթ Վազգենի — բ.գ.թ., դոցենտ

  Կենսագրություն

 Գայանե Պապյան(Մալումյան ) — բ.գ.թ., դոցենտ

  Կենսագրություն

 Սարուխանյան Արտակ Նորայրի — բ.գ.թ., դոցենտ

  Կենսագրություն

 Եդոյան Անուշ Ռուդիկի — մ.գ.թ., դոցենտ

  Կենսագրություն

Փիլոյան Վալերի Ալբերտի — բ.գ.թ., դոցենտ

  Կենսագրություն

Պողոսյան Ալբերտ Ժորժի — բ.գ.թ., դոցենտ

  Կենսագրություն

Զոհրաբյան Էլֆիք Նշանի — բ.գ.թ․

  Կենսագրություն

 Ղազարյան Քրիստինա Լաերտի— բ.գ.թ.

  Կենսագրություն

 Շահինյան Ասյա Հրաչիկի

  Կենսագրություն

Մարինե Քալաշյան– գործավար

  Կենսագրություն

   Անուշ Անդրեասյան – ամբիոնի ավագ մեթոդիստ

  Կենսագրություն

Վանաձորի պետական համալսարանի հայոց լեզվի և գրականության ամբիոնը ձևավորվել է 2020 թվականի հուլիսին՝ բուհում գործող հայոց լեզվի ամբիոնի և գրականության ամբիոնի միավորման արդյունքում հարուստ ավանդների հիմքի վրա:

ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՎԻ ԱՄԲԻՈՆ

ՎՊՀ-ի հայոց լեզվի ամբիոնը կազմավորվել է 1969թ.: 52 տարիների ընթացքում ամբիոնը ղեկավարել են`

1. Հովհաննես Ադամյան (բ.գ.թ., դոցենտ) – 1969-1970թթ., 1974-1981թթ.,
2. Հակոբ Մխիթարյան (բ.գ.թ., դոցենտ) – 1970-1974թթ.,
3. Ելենա Վարդանյան (բ.գ.թ., դոցենտ) – 1982-1986թթ.,
4. Տիգրան Ավետիսյան (բ.գ.դ., պրոֆեսոր) – 1987-2011թթ.,
5. Հասմիկ Հարությունյան (բ.գ.թ., դոցենտ) – 2011-2019թթ.,
6. Գուրգեն Խաչատրյան (բ.գ.դ., պրոֆեսոր) – 2019-2020թթ.:

Ամբիոնում տարբեր տարիների աշխատել են հանրահայտ լեզվաբաններ Գևորգ Ջահուկյանը (բ.գ.դ., պրոֆեսոր), Սերգեյ Աբրահամյանը (բ.գ.դ., պրոֆեսոր), Լևոն Խաչերյանը (բ.գ.դ., պրոֆեսոր), Վարագ Առաքելյանը (բ.գ.դ., պրոֆեսոր), Էդվարդ Մկրտչյանը (բ.գ.թ., դոցենտ):

Ամբիոնը հետազոտական աշխատանքներ է իրականացրել հայերենագիտության հետևյալ բնագավառներում` ժամանակակից հայոց լեզու, գրաբար, ոճաբանություն, անվանագիտություն, հայոց լեզվի դասավանդման մեթոդիկա, հայոց լեզվի պատմություն:

Ամբիոնը կազմակերպել է մի շարք միջազգային և հանրապետական գիտաժողովներ, այդ թվում՝ հանրապետական գիտաժողով՝ նվիրված պրոֆեսոր Տ.Ավետիսյանի ծննդյան 60-ամյակին («Գիտական նյութերի ժողովածու` նվիրված պրոֆեսոր Տ.Ավետիսյանի ծննդյան 60-ամյակին», Վանաձոր-Երևան, 2001), հանրապետական գիտաժողով` նվիրված ՎՊՀ-ի ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս Գ.Բ.Ջահուկյանի անվան հայոց լեզվի ամբիոնի հիմնադրման  35-ամյակին («Հանրապետական գիտաժողովի նյութերի ժողովածու», Երևան – Վանաձոր, 2005), միջազգային գիտաժողով՝ նվիրված հայ գրատպության 500-ամյակին, հանրապետական գիտաժողով՝ նվիրված պորֆեսոր Գ.Խաչատրյանի ծննդյան 60-ամյակին («Գիտական նյութերի ժողովածու` նվիրված պրոֆեսոր Գուրգեն Խաչատրյանի ծննդյան 60-ամյակին», Վանաձոր, 2013) և միջազգային գիտաժողով՝ նվիրված Մ.Աբեղյանի ծննդյան 150-ամյակին («Միջազգային գիտաժողովի նյութերի ժողովածու՝ նվիրված Մանուկ Աբեղյանի ծննդյան 150 — ամյակին», Երևան, 2015):

Ամբիոնի դասախոսները մասնակցել են տասնյակ միջազգային գիտաժողովների, շուրջ 500 հոդվածների և բազմաթիվ մենագրությունների, ուսումնամեթոդական ձեռնարկների հեղինակ են. Տ.Մ.Ավետիսյան, Հայկական ազգանուն, Ե., 1981: Տ.Մ.Ավետիսյան, Հայոց ազգանունների բառարան, Ե., 2000 (արժանացել է 2001թ. նախագահական մրցանակին): Գ.Կ.Խաչատրյան, Գրաբարի շարահյուսական ձեռնարկ (ձեռագրի իրավունքով), Կիրովական, 1989: Գ.Կ.Խաչատրյան, Հայոց լեզվի ոլորաններում, Վ., 1994: Գ.Կ.Խաչատրյան, Գրաբարի վերլուծական բայերը, Ե., 2000: Գ.Կ.Խաչատրյան, Գրաբարի միակազմ նախադասությունները, Ե., 2002: Գ.Կ.Խաչատրյան, Գր. Նարեկացի, Նիկիական հանգանակ («Ողբերգության մատյան», գլուխ ՀԵ), Ե., 2003: Գ.Կ.Խաչատրյան, Վ.Ա.Եղիազարյան, Սեբեոս. պատմություն (արևելահայ թարգմանությունը և ծանոթագրությունները): Գ.Կ.Խաչատրյան, Սեբեոս. պատմություն (համաբարբառ): Գ.Կ.Խաչատրյան, Հայերենագիտական աշխատասիրություններ, Ե., 2008, Գրիգոր Ակներցի, Պատմություն նետաձիգների ազգի մասին, «Ոսկան Երևանցի», Ե., 2011, Հայրենների ոճագիտական և կառուցվածքային ուսումնասիրություններ, Ե., 2013, Գրաբար (տեսական և գործնական պարապմունքների նյութեր), Ե., 2014, Պատմություն Խոտինի պատերազմի (Հովհաննես Կամենացի), Ե., 2015: Թ.Ս.Շահվերդյան, Գրաբարի դերբայները. ձևաբանություն և շարահյուսություն, Ե., 2001: Թ.Ս.Շահվերդյան, Գրաբարի շարահյուսական ոճաբանություն, Ե., 2007, Ոճագիտություն, ուսումնական ձեռնարկ բուհերի բանասիրական ֆակուլտետների ուսանողների համար, Ե., Լուսակն, 2010: Խ.Ա.Աղաջանյան, Ակնարկներ խոսքի զարգացման մեթոդիկայի (հատուկ դասընթաց մանկավարժության և տարրական ուսուցման մեթոդիկայի ֆակուլտետի հեռակա և առկա բաժինների ուսանողների համար), Կ. 1987: Խ.Ա.Աղաջանյան, Հայոց լեզվի մեթոդիկայի դասավանդումը մանկավարժության ֆակուլտետում, Ե., 1987: Խ.Ա.Աղաջանյան, Զ.Խ.Աղաջանյան, Հայերենի հականիշների համառոտ բառարան, Կ., 1988: Ե.Հ.Վարդանյան, Երկրորդական նախադասությունների բնույթի որոշման մի քանի մեթոդներ, Կ., 1985: Ռ.Ռ.Գևորգյան, Հայոց կեղծանունների, ծածկանունների բառարան, Ե., 2001: Ա.Մ.Սանթոյան, Արդի հայերենի կետադրության համակարգը, Ե., 2004: Մ.Գ.Սանթոյան, Ա.Մ.Սանթոյան, Գրականագիտական բառարան, 2005: Ա.Ժ.Պողոսյան, Հայոց լեզվի դարձվածաբանություն (գործնական աշխատանքների ձեռնարկ), Վ., 2004, Հրանտ Մաթևոսյան. Ծառերը. Համաբարբառ, Վ., 2009: Հ.Պ.Հարությունյան, «Հայոց լեզվի տեսություն» դասընթացի դասախոսությունների նյութեր: Ա. Ռ. Ավագիմյան, Խոսքի մասերի դասանշային կապակցելիություն, Ե., 2014: Հ. Ա. Մելքոնյան, Տիպաբանություն. հայերենի տիպաբանության հարցեր, Վ., 2014, Դ.Վ.Գյուլզատյան, Գրական արևելահայերենի արտահայտաբանություն, Ե., 2015, Գ. Խաչատրյան, Թ. Շահվերդյան և Լիլիթ Պետրոսյան, Գրական հայերենի պատմության դասընթաց, Ե., 2018: 

Ամբիոնում գիտամանկավարժական կադրերի սերնդափոխությունը միշտ սահուն է ընթացել, և այդ գործընթացում մշտապես կարևորվել է ամբիոնը երիտասարդ, բանիմաց և հմուտ կադրերով ապահովելու հարցը: Ամբիոնի պրոֆեսորադասախոսական կազմի 77 տոկոսը ՎՊՀ-ի շրջանավարտներ են, որոնք ունեն գիտական աստիճաններ: ՎՊՀ-ի բանասիրական ֆակուլտետն է ավարտել նաև հայոց լեզվի ամբիոնի պրոֆեսոր, բանասիրական գիտությունների դոկտոր Գուրգեն Խաչատրյանը: ՎՊՀ-ի շրջանավարտներ են նաև Հասմիկ Պավելի Հարությունյանը՝ բ.գ.թ, դոցենտ, հայոց լեզվի ամբիոնի նախկին վարիչ,  Ալբերտ Ժորժի Պողոսյանը՝ բ.գ.թ, դոցենտ, բանասիրական ֆակուլտետի նախկին դեկան, Արեն Մելսի Սանթոյանը՝ բ.գ.թ., դոցենտ, գիտական աշխատանքների գծով  նախկին պրոռեկտոր, Անուշ Ռուդիկի Եդոյանը՝ մ.գ.թ., դոցենտ, թիվ 19 դպրոցի տնօրեն, Նարա Սերոյի Անտոնյանը՝ բ.գ.թ., դոցենտ, Լիլիթ Հովիկի Պետրոսյանը՝  բ.գ.թ., դոցենտ, Հեղինե Ազատի Մելքոնյանը ՝ բ.գ.թ., դոցենտ:

Ամբիոնը ամեն տարի կազմակերպել է մարզային օլիմպիադա հայոց լեզվից, որին ակտիվորեն մասնակցել են քաղաքի և մարզի տարբեր դպրոցների աշակերտներ: Նրանցից լավագույնները խրախուսվել են պատվոգրերով և նվերներով: Ամբիոնում ավանդաբար նշվել է նաև մայրենիին նվիրված միջազգային օրը, որին ակտիվորեն մասնակցել են բակալավրիատի և մագիստրատուրայի ուսանողները: Ամբիոնը նախանձախնդիր է տարիների վաստակ և փորձ ունեցող դասախոսների աշխատանքը գնահատելու հարցում, ինչի վկայությունն են նրանց հոբելյաններին նվիրված հանդիսավոր ցերեկույթները, որոնք ամփոփվում են գիտաժողովներով կամ գիտական սեմինարներով:

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԱՄԲԻՈՆ

ՎՊՀ-ի գրականության ամբիոնը կազմավորվել է 1969թ.: 52 տարիների ընթացքում ամբիոնը ղեկավարել են`

1. Դմիտրի Նազարյան (բ.գ.թ., դոցենտ) – 1969թ.
2. Անուշավան Մակարյան (բ.գ.դ., պրոֆ.) – 1969-1974թթ.
3. Ռաֆայել Հարությունյան (բ.գ.թ., դոցենտ, ամբիոնի վարիչի պաշտոնակատար) – 1974թ.
4. Մելս Սանթոյան (բ.գ.թ., դոցենտ) – 1974-1975թթ.
5. Վազգեն Գասպարյան, (բ.գ.թ., դոցենտ) – 1976-1988թթ.
6. Մելս Սանթոյան (բ.գ.դ., պրոֆեսոր) – 1988-2013թթ.
7. Վալերի Փիլոյան (բ.գ.թ., դոցենտ) – 2013-2020թթ.:

Գրականության ամբիոնը սպասարկել է բոլոր ֆակուլտետներին` առկա և հեռակա բաժիններում: Ամբիոնում  դասավանդվել են 80-ից ավելի առարկաներ, այդ թվում` Գրականագիտության հիմունքներ, Հայ ժողովրդական բանահյուսություն, Հայ գրականության պատմություն, Արտասահմանյան գրականության պատմություն, Արդի ռուս գրականություն, Ռուս գրականության պատմություն, Ռուս քննադատական մտքի պատմություն, Ռուս արտագաղթի գրականություն, Զանգվածային հաղորդակցության ներածություն, Լրագրության հիմունքներ, ԶԼՄ-ների պատմություն, Լրագրություն, Լրագրողական էթիկա, Հեռուստալրագրություն, Ռադիոլրագրություն, Անգլիայի գրականության պատմություն, Գեղարվեստական երկի վերլուծություն, Արդի հայ գրականություն, Հայ քննադատական մտքի պատմություն, Սփյուռքահայ գրականություն, Մերձավոր արտասահմանի գրականություն, Ժամանակակից գրականագիտական ուղղություններ, Արդի գեղարվեստական գրականության զարգացման միտումները, Հայաստանը ռուս գրականության մեջ, Ժողովրդական ստեղծագործության պատմություն և տեսություն, Ժողովրդական ստեղծագործության գործի կազմակերպում և ղեկավարում և այլ առարկաներ:

Ամբիոնում տարբեր տարիների աշխատել են Անուշավան Մակարյանը (բ.գ.դ., պրոֆեսոր), Աբել Շիրինյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Ռաֆայել Հարությունյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Դմիտրի Նազարյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Վազգեն Գասպարյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Վահրամ Մակարյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Շավարշ Մուղնեցյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Մարգարիտա Ասլանյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Վերա Ամիրխանյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Ռուզաննա Թումանյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Ռաիսա Պողոսյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Դավիթ Գասպարյանը (բ.գ.դ.,պրոֆեսոր), Ան. Զաքարյանը (բ.գ.դ.,պրոֆեսոր),  Ա. Պետրոսյանը (բ.գ.դ.),բանաստեղծներ Դավիթ Հովհաննեսը,  Հրաչյա Սարուխանը։

Ամբիոնը    հետազոտական    աշխատանքներ     է     իրականացրել   գրականագիտության, հայ, ռուս և արտասահմանյան գրականության պատմության, հայ գրականության դասավանդման մեթոդիկայի բնագավառներում։ Ամբիոնի դասախոսները շուրջ 600 հոդվածների  և բազմաթիվ մենագրությունների ու ուսումնամեթոդական ձեռնարկների հեղինակ են։ Այդ ժողովածուներից են.

Մ. Գ. Սանթոյան, Ու կպարեն միշտ, Կիրովական, 1978: Վ. Կ. Գասպարյան, Բնությունը և գրողը, Ե., 1983:  Շ. Մ. Մուղնեցյան, Նահանջի ահազանգը, Ե., 1984:  Վ. Ամիրխանյան, Ստեփան Զո֊րյանի փոքրածավալ արձակը, Ե., 1985: Մ. Գ. Աանթոյան, Յոթանասուն գարուն, գուսան Զաքարյան, Կիրովական, 1992: Մ. Գ. Սանթոյան, Էպիկական կերպարի ստեղծման չափումները, Վ., 1994 (երկրորդ հրատ.՝ Ե., 2006): Մ. Գ. Սանթոյան, Համզաչիման, Վ.,1997: Մ. Գ. Սանթոյան, Խորեն ավագ քահանա Խանզադյան. հուշեր և տպագրություններ, Ե., 1998:  Մ. Գ. Սանթոյան, Չարենցը և գրական սխեմատիզմը, Ե., 1998:  Մ. Ն. Ասլանյան, Հայ-անգլիական գրական կապերը 18-րդ  դարում,  Ե., 1998:  Մ. Գ. Սանթոյան, Տաղի մոգերից մեկը, Ե., 2000:   Մ. Գ. Սանթոյան, Հավատքի կանթեղներ, Ս. Էջմիածին, 2000: Հ.Հ.Այվազյան, եղեռնի արձագանքները և զորավար Անդրանիկի կերպարը, Ե., 2000:  Վ. Ա. Եղիազարյան, Հովհաննես Թլկուրանցու կյանքը և ստեղծագործությունը, Ե., 2001: Մխիթար Անեցի, Հանդիսարանների աշխարհաբար մատյան, թարգմանությունը գրաբար բնագրից և ծանոթագրությունները` Վ.Եղիազարյանի, Ե.,2001: Ռ. Ս. Թումանյան, Մ. Գ. Սանթոյան, Հովհաննես Թումանյան. պոետիկայի հարցեր, Ե., 2002: Գ. Մ. Մալումյան, Պ. Սևակի «Անլռելի զանգակատուն» պոեմը (ռուս.), Նովոսիբիրսկ, 2002: Մ. Գ. Սանթոյան, Սերնդի հոգևոր հացը, Ե., 2003: Վ. Ա. Եղիազարյան, Բանասիրական որոնումներ, (գիտական հոդվածների ժողովածու), Ե., 2003:  Վ. Ա. Եղիազարյան, Աստվածային մարդը, մեծ բանասերը, Վ., 2004: Հովհաննես Թլկուրանցի. Տաղեր և գանձեր, աշխ. Վ. Եղիազարյանի, Վ., 2004: Սեբեոս, Պատմություն, արևելահայերեն թարգմանություն, առաջաբանը և ծանոթագրությունները` Գ. Կ. Խաչատրյանիև Վ. Ա. Եղիազարյանի,Ե.,2005: Հ. Հ. Այվազյան, Խղճի փիլիսոփայությունը և գրականությունը, Ե., 2005: Մ. Գ.    Սանթոյան,    Ա.Մ.Սանթոյան, Գրականագիտական բառարան, Ե., 2006: Մ.Գ.Սանթոյան, Գրական առեղծվածներ, Ե., 2006: Գ. Մ. Մալումյան, Ձեռագրերը չեն այրվում, Վ., 2006: Ա. Ն. Սարուխանյան, Հովհաննես Թումանյանը և հայոց հնախոսությունը, Վ., 2006: Վ. Ա. Փիլոյան, 20-րդ դարասկզբի գեղարվեստական մտածողությունը և Լևոն Շանթի ստեղծագործությունը, Ե., 2007: Վ. Ա. Եղիազարյան, Հայրեններ, ուսումնասիրություն, Ե., 2007: Լ.Ս. Անտոնյան, Ուրվագիծ 20-րղ դարասկզբի գրական երկու ուղղությունների տիպաբանության, Վ., 2007։ Մ. Գ. Սանթոյան, Պոեզիայի ուղեծրում, Ե., 2008: Վ. Ա. Փիլոյան, Ժամանակի ձայները, Ե., 2008: Մ. Գ. Սանթոյան, Գրականագիտական բառարան, Ե., 2009: Հ. Հ.Այվազյան, Գրականության կենսահաստատ ուժը, Ե., 2010: Գ. Մ. Մալամյան, Թարգմանություն, տեսություն և գործընթաց, Վ., 2010: Գրիգոր Ակներցի, Պատմություն նետաձիգների ազգի մասին (արևելահայերեն թարգմանությունը, առաջաբանը և ծանոթագրությունները Վ. Ա. Եղիազարյանի և Գ. Կ. Խաչատրյանի), Ե., 2011։ Վ. Ա. Եղիազարյան, Ակնարկներ հայոց նախամաշտոցյան գրականության, Ե., 2011:  Վ. Ա. Փիլոյան, Ժամանակ և գրականություն, Ե., 2012: Ա. Հ. Շահինյան, Հայ մանկագրության   մի  քանի   հարցեր,   Վ.,   2012։   Մ.  Գ.  Սանթոյան,   Գուսան   Զաքարյան,  Ե., 2013:   Հ.Բաբուռյան, Գրականությունը համացանցում, Վ.,2014: Տ. Դանիելյան, Ռադիոյի արդի փուլի զարգացման օրինաչափությունները Հայաստանի Հանրապետությունում, Վ., 2014: Տ.Դանիելյան, Զանգվածային հաղորդակցության ներածություն, Վ. 2014: Վ.Եղիազարյան, Հայ հին գրականության պատմություն, Ե., 2014: Ղեբուբնա Եդեսացի, Աբգար թագավորի թուղթը ուղղված Քրիստոսին, և Սուրբ Թւսդեոս առաքյալի քարոզները (արևելահայերեն թարգմանությունը, առաջաբանը և ծանոթագրությունները  Վ.Ա.Եղիազարյանի) Ե., 2014: Ս.Գ.Զաքարյան, Բ.Լ. Պաստեռնակը և հայ գրականությունը (ռուսերեն), Վանաձոր, 2014 և այլն:

Հայոց լեզվի և գրականության ամբիոնի լեզվաբան դասախոսները շարունակում են հետազոտական աշխատանքներ իրականացնել հետևյալ բնագավառներում` ժամանակակից հայոց լեզու, գրաբար, ոճաբանություն, անվանագիտություն, հայոց լեզվի դասավանդման մեթոդիկա, հայոց լեզվի պատմություն:

Ամբիոնի գրականագետ դասախոսները շարունակում են հետազոտական աշխատանքներ իրականացնել գրականագիտության, հայ, ռուս և արտասահմանյան գրականության պատմության, հայ գրականության դասավանդման մեթոդիկայի բնագավառներում։

Հայոց լեզվի և գրականության ամբիոնում աշխատում են բանասիրական գիտությունների երեք դոկտոր, պրոֆեսորներ՝ Գ. Խաչատրյան, Վ. Եղիազարյան և Թ. Շահվերդյան:

Այսօր ամբիոնի պրոֆեսորադասախոսական կազմի գերակշիռ  մեծամասնությունը ՎՊՀ-ի շրջանավարտներ են, որոնք բոլորն ունեն գիտական աստիճաններ:

Այժմ ամբիոնի վարիչի պարտականությունները կատարում է ամբիոնի դոցենտ Հ. Բաբուռյանը:

Հայոց լեզվի և գրականության ամբիոնի պրոֆեսորադասախոսական կազմը 

ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՎԻ ԵՎ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԱՄԲԻՈՆ

Վանաձորի պետական համալսարանի հայոց լեզվի և գրականության ամբիոնը ձևավորվել է 2020 թվականի հուլիսին՝ բուհում գործող հայոց լեզվի ամբիոնի և գրականության ամբիոնի միավորման արդյունքում հարուստ ավանդների հիմքի վրա:

ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՎԻ ԱՄԲԻՈՆ

ՎՊՀ-ի հայոց լեզվի ամբիոնը կազմավորվել է 1969թ.: 52 տարիների ընթացքում ամբիոնը ղեկավարել են`

1. Հովհաննես Ադամյան (բ.գ.թ., դոցենտ) – 1969-1970թթ., 1974-1981թթ.,
2. Հակոբ Մխիթարյան (բ.գ.թ., դոցենտ) – 1970-1974թթ.,
3. Ելենա Վարդանյան (բ.գ.թ., դոցենտ) – 1982-1986թթ.,
4. Տիգրան Ավետիսյան (բ.գ.դ., պրոֆեսոր) – 1987-2011թթ.,
5. Հասմիկ Հարությունյան (բ.գ.թ., դոցենտ) – 2011-2019թթ.,
6. Գուրգեն Խաչատրյան (բ.գ.դ., պրոֆեսոր) – 2019-2020թթ.:

Ամբիոնում տարբեր տարիների աշխատել են հանրահայտ լեզվաբաններ Գևորգ Ջահուկյանը (բ.գ.դ., պրոֆեսոր), Սերգեյ Աբրահամյանը (բ.գ.դ., պրոֆեսոր), Լևոն Խաչերյանը (բ.գ.դ., պրոֆեսոր), Վարագ Առաքելյանը (բ.գ.դ., պրոֆեսոր), Էդվարդ Մկրտչյանը (բ.գ.թ., դոցենտ):

Ամբիոնը հետազոտական աշխատանքներ է իրականացրել հայերենագիտության հետևյալ բնագավառներում` ժամանակակից հայոց լեզու, գրաբար, ոճաբանություն, անվանագիտություն, հայոց լեզվի դասավանդման մեթոդիկա, հայոց լեզվի պատմություն:

Ամբիոնը կազմակերպել է մի շարք միջազգային և հանրապետական գիտաժողովներ, այդ թվում՝ հանրապետական գիտաժողով՝ նվիրված պրոֆեսոր Տ.Ավետիսյանի ծննդյան 60-ամյակին («Գիտական նյութերի ժողովածու` նվիրված պրոֆեսոր Տ.Ավետիսյանի ծննդյան 60-ամյակին», Վանաձոր-Երևան, 2001), հանրապետական գիտաժողով` նվիրված ՎՊՀ-ի ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս Գ.Բ.Ջահուկյանի անվան հայոց լեզվի ամբիոնի հիմնադրման  35-ամյակին («Հանրապետական գիտաժողովի նյութերի ժողովածու», Երևան – Վանաձոր, 2005), միջազգային գիտաժողով՝ նվիրված հայ գրատպության 500-ամյակին, հանրապետական գիտաժողով՝ նվիրված պորֆեսոր Գ.Խաչատրյանի ծննդյան 60-ամյակին («Գիտական նյութերի ժողովածու` նվիրված պրոֆեսոր Գուրգեն Խաչատրյանի ծննդյան 60-ամյակին», Վանաձոր, 2013) և միջազգային գիտաժողով՝ նվիրված Մ.Աբեղյանի ծննդյան 150-ամյակին («Միջազգային գիտաժողովի նյութերի ժողովածու՝ նվիրված Մանուկ Աբեղյանի ծննդյան 150 — ամյակին», Երևան, 2015):

Ամբիոնի դասախոսները մասնակցել են տասնյակ միջազգային գիտաժողովների, շուրջ 500 հոդվածների և բազմաթիվ մենագրությունների, ուսումնամեթոդական ձեռնարկների հեղինակ են. Տ.Մ.Ավետիսյան, Հայկական ազգանուն, Ե., 1981: Տ.Մ.Ավետիսյան, Հայոց ազգանունների բառարան, Ե., 2000 (արժանացել է 2001թ. նախագահական մրցանակին): Գ.Կ.Խաչատրյան, Գրաբարի շարահյուսական ձեռնարկ (ձեռագրի իրավունքով), Կիրովական, 1989: Գ.Կ.Խաչատրյան, Հայոց լեզվի ոլորաններում, Վ., 1994: Գ.Կ.Խաչատրյան, Գրաբարի վերլուծական բայերը, Ե., 2000: Գ.Կ.Խաչատրյան, Գրաբարի միակազմ նախադասությունները, Ե., 2002: Գ.Կ.Խաչատրյան, Գր. Նարեկացի, Նիկիական հանգանակ («Ողբերգության մատյան», գլուխ ՀԵ), Ե., 2003: Գ.Կ.Խաչատրյան, Վ.Ա.Եղիազարյան, Սեբեոս. պատմություն (արևելահայ թարգմանությունը և ծանոթագրությունները): Գ.Կ.Խաչատրյան, Սեբեոս. պատմություն (համաբարբառ): Գ.Կ.Խաչատրյան, Հայերենագիտական աշխատասիրություններ, Ե., 2008, Գրիգոր Ակներցի, Պատմություն նետաձիգների ազգի մասին, «Ոսկան Երևանցի», Ե., 2011, Հայրենների ոճագիտական և կառուցվածքային ուսումնասիրություններ, Ե., 2013, Գրաբար (տեսական և գործնական պարապմունքների նյութեր), Ե., 2014, Պատմություն Խոտինի պատերազմի (Հովհաննես Կամենացի), Ե., 2015: Թ.Ս.Շահվերդյան, Գրաբարի դերբայները. ձևաբանություն և շարահյուսություն, Ե., 2001: Թ.Ս.Շահվերդյան, Գրաբարի շարահյուսական ոճաբանություն, Ե., 2007, Ոճագիտություն, ուսումնական ձեռնարկ բուհերի բանասիրական ֆակուլտետների ուսանողների համար, Ե., Լուսակն, 2010: Խ.Ա.Աղաջանյան, Ակնարկներ խոսքի զարգացման մեթոդիկայի (հատուկ դասընթաց մանկավարժության և տարրական ուսուցման մեթոդիկայի ֆակուլտետի հեռակա և առկա բաժինների ուսանողների համար), Կ. 1987: Խ.Ա.Աղաջանյան, Հայոց լեզվի մեթոդիկայի դասավանդումը մանկավարժության ֆակուլտետում, Ե., 1987: Խ.Ա.Աղաջանյան, Զ.Խ.Աղաջանյան, Հայերենի հականիշների համառոտ բառարան, Կ., 1988: Ե.Հ.Վարդանյան, Երկրորդական նախադասությունների բնույթի որոշման մի քանի մեթոդներ, Կ., 1985: Ռ.Ռ.Գևորգյան, Հայոց կեղծանունների, ծածկանունների բառարան, Ե., 2001: Ա.Մ.Սանթոյան, Արդի հայերենի կետադրության համակարգը, Ե., 2004: Մ.Գ.Սանթոյան, Ա.Մ.Սանթոյան, Գրականագիտական բառարան, 2005: Ա.Ժ.Պողոսյան, Հայոց լեզվի դարձվածաբանություն (գործնական աշխատանքների ձեռնարկ), Վ., 2004, Հրանտ Մաթևոսյան. Ծառերը. Համաբարբառ, Վ., 2009: Հ.Պ.Հարությունյան, «Հայոց լեզվի տեսություն» դասընթացի դասախոսությունների նյութեր: Ա. Ռ. Ավագիմյան, Խոսքի մասերի դասանշային կապակցելիություն, Ե., 2014: Հ. Ա. Մելքոնյան, Տիպաբանություն. հայերենի տիպաբանության հարցեր, Վ., 2014, Դ.Վ.Գյուլզատյան, Գրական արևելահայերենի արտահայտաբանություն, Ե., 2015, Գ. Խաչատրյան, Թ. Շահվերդյան և Լիլիթ Պետրոսյան, Գրական հայերենի պատմության դասընթաց, Ե., 2018: 

Ամբիոնում գիտամանկավարժական կադրերի սերնդափոխությունը միշտ սահուն է ընթացել, և այդ գործընթացում մշտապես կարևորվել է ամբիոնը երիտասարդ, բանիմաց և հմուտ կադրերով ապահովելու հարցը: Ամբիոնի պրոֆեսորադասախոսական կազմի 77 տոկոսը ՎՊՀ-ի շրջանավարտներ են, որոնք ունեն գիտական աստիճաններ: ՎՊՀ-ի բանասիրական ֆակուլտետն է ավարտել նաև հայոց լեզվի ամբիոնի պրոֆեսոր, բանասիրական գիտությունների դոկտոր Գուրգեն Խաչատրյանը: ՎՊՀ-ի շրջանավարտներ են նաև Հասմիկ Պավելի Հարությունյանը՝ բ.գ.թ, դոցենտ, հայոց լեզվի ամբիոնի նախկին վարիչ,  Ալբերտ Ժորժի Պողոսյանը՝ բ.գ.թ, դոցենտ, բանասիրական ֆակուլտետի նախկին դեկան, Արեն Մելսի Սանթոյանը՝ բ.գ.թ., դոցենտ, գիտական աշխատանքների գծով  նախկին պրոռեկտոր, Անուշ Ռուդիկի Եդոյանը՝ մ.գ.թ., դոցենտ, թիվ 19 դպրոցի տնօրեն, Նարա Սերոյի Անտոնյանը՝ բ.գ.թ., դոցենտ, Լիլիթ Հովիկի Պետրոսյանը՝  բ.գ.թ., դոցենտ, Հեղինե Ազատի Մելքոնյանը ՝ բ.գ.թ., դոցենտ:

Ամբիոնը ամեն տարի կազմակերպել է մարզային օլիմպիադա հայոց լեզվից, որին ակտիվորեն մասնակցել են քաղաքի և մարզի տարբեր դպրոցների աշակերտներ: Նրանցից լավագույնները խրախուսվել են պատվոգրերով և նվերներով: Ամբիոնում ավանդաբար նշվել է նաև մայրենիին նվիրված միջազգային օրը, որին ակտիվորեն մասնակցել են բակալավրիատի և մագիստրատուրայի ուսանողները: Ամբիոնը նախանձախնդիր է տարիների վաստակ և փորձ ունեցող դասախոսների աշխատանքը գնահատելու հարցում, ինչի վկայությունն են նրանց հոբելյաններին նվիրված հանդիսավոր ցերեկույթները, որոնք ամփոփվում են գիտաժողովներով կամ գիտական սեմինարներով:

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԱՄԲԻՈՆ

ՎՊՀ-ի գրականության ամբիոնը կազմավորվել է 1969թ.: 52 տարիների ընթացքում ամբիոնը ղեկավարել են`

1. Դմիտրի Նազարյան (բ.գ.թ., դոցենտ) – 1969թ.
2. Անուշավան Մակարյան (բ.գ.դ., պրոֆ.) – 1969-1974թթ.
3. Ռաֆայել Հարությունյան (բ.գ.թ., դոցենտ, ամբիոնի վարիչի պաշտոնակատար) – 1974թ.
4. Մելս Սանթոյան (բ.գ.թ., դոցենտ) – 1974-1975թթ.
5. Վազգեն Գասպարյան, (բ.գ.թ., դոցենտ) – 1976-1988թթ.
6. Մելս Սանթոյան (բ.գ.դ., պրոֆեսոր) – 1988-2013թթ.
7. Վալերի Փիլոյան (բ.գ.թ., դոցենտ) – 2013-2020թթ.:

Գրականության ամբիոնը սպասարկել է բոլոր ֆակուլտետներին` առկա և հեռակա բաժիններում: Ամբիոնում  դասավանդվել են 80-ից ավելի առարկաներ, այդ թվում` Գրականագիտության հիմունքներ, Հայ ժողովրդական բանահյուսություն, Հայ գրականության պատմություն, Արտասահմանյան գրականության պատմություն, Արդի ռուս գրականություն, Ռուս գրականության պատմություն, Ռուս քննադատական մտքի պատմություն, Ռուս արտագաղթի գրականություն, Զանգվածային հաղորդակցության ներածություն, Լրագրության հիմունքներ, ԶԼՄ-ների պատմություն, Լրագրություն, Լրագրողական էթիկա, Հեռուստալրագրություն, Ռադիոլրագրություն, Անգլիայի գրականության պատմություն, Գեղարվեստական երկի վերլուծություն, Արդի հայ գրականություն, Հայ քննադատական մտքի պատմություն, Սփյուռքահայ գրականություն, Մերձավոր արտասահմանի գրականություն, Ժամանակակից գրականագիտական ուղղություններ, Արդի գեղարվեստական գրականության զարգացման միտումները, Հայաստանը ռուս գրականության մեջ, Ժողովրդական ստեղծագործության պատմություն և տեսություն, Ժողովրդական ստեղծագործության գործի կազմակերպում և ղեկավարում և այլ առարկաներ:

Ամբիոնում տարբեր տարիների աշխատել են Անուշավան Մակարյանը (բ.գ.դ., պրոֆեսոր), Աբել Շիրինյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Ռաֆայել Հարությունյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Դմիտրի Նազարյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Վազգեն Գասպարյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Վահրամ Մակարյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Շավարշ Մուղնեցյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Մարգարիտա Ասլանյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Վերա Ամիրխանյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Ռուզաննա Թումանյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Ռաիսա Պողոսյանը (բ.գ.թ., դոցենտ), Դավիթ Գասպարյանը (բ.գ.դ.,պրոֆեսոր), Ան. Զաքարյանը (բ.գ.դ.,պրոֆեսոր), Ա. Պետրոսյանը (բ.գ.դ.),բանաստեղծներ Դավիթ Հովհաննեսը, Հրաչյա Սարուխանը։

Ամբիոնը    հետազոտական    աշխատանքներ     է     իրականացրել   գրականագիտության, հայ, ռուս և արտասահմանյան գրականության պատմության, հայ գրականության դասավանդման մեթոդիկայի բնագավառներում։ Ամբիոնի դասախոսները շուրջ 600 հոդվածների  և բազմաթիվ մենագրությունների ու ուսումնամեթոդական ձեռնարկների հեղինակ են։ Այդ ժողովածուներից են.

Մ. Գ. Սանթոյան, Ու կպարեն միշտ, Կիրովական, 1978: Վ. Կ. Գասպարյան, Բնությունը և գրողը, Ե., 1983:  Շ. Մ. Մուղնեցյան, Նահանջի ահազանգը, Ե., 1984:  Վ. Ամիրխանյան, Ստեփան Զո֊րյանի փոքրածավալ արձակը, Ե., 1985: Մ. Գ. Աանթոյան, Յոթանասուն գարուն, գուսան Զաքարյան, Կիրովական, 1992: Մ. Գ. Սանթոյան, Էպիկական կերպարի ստեղծման չափումները, Վ., 1994 (երկրորդ հրատ.՝ Ե., 2006): Մ. Գ. Սանթոյան, Համզաչիման, Վ.,1997: Մ. Գ. Սանթոյան, Խորեն ավագ քահանա Խանզադյան. հուշեր և տպագրություններ, Ե., 1998:  Մ. Գ. Սանթոյան, Չարենցը և գրական սխեմատիզմը, Ե., 1998:  Մ. Ն. Ասլանյան, Հայ-անգլիական գրական կապերը 18-րդ  դարում,  Ե., 1998:  Մ. Գ. Սանթոյան, Տաղի մոգերից մեկը, Ե., 2000:   Մ. Գ. Սանթոյան, Հավատքի կանթեղներ, Ս. Էջմիածին, 2000: Հ.Հ.Այվազյան, եղեռնի արձագանքները և զորավար Անդրանիկի կերպարը, Ե., 2000:  Վ. Ա. Եղիազարյան, Հովհաննես Թլկուրանցու կյանքը և ստեղծագործությունը, Ե., 2001: Մխիթար Անեցի, Հանդիսարանների աշխարհաբար մատյան, թարգմանությունը գրաբար բնագրից և ծանոթագրությունները` Վ.Եղիազարյանի, Ե.,2001: Ռ. Ս. Թումանյան, Մ. Գ. Սանթոյան, Հովհաննես Թումանյան. պոետիկայի հարցեր, Ե., 2002: Գ. Մ. Մալումյան, Պ. Սևակի «Անլռելի զանգակատուն» պոեմը (ռուս.), Նովոսիբիրսկ, 2002: Մ. Գ. Սանթոյան, Սերնդի հոգևոր հացը, Ե., 2003: Վ. Ա. Եղիազարյան, Բանասիրական որոնումներ, (գիտական հոդվածների ժողովածու), Ե., 2003:  Վ. Ա. Եղիազարյան, Աստվածային մարդը, մեծ բանասերը, Վ., 2004: Հովհաննես Թլկուրանցի. Տաղեր և գանձեր, աշխ. Վ. Եղիազարյանի, Վ., 2004: Սեբեոս, Պատմություն, արևելահայերեն թարգմանություն, առաջաբանը և ծանոթագրությունները` Գ. Կ. Խաչատրյանիև Վ. Ա. Եղիազարյանի,Ե.,2005: Հ. Հ. Այվազյան, Խղճի փիլիսոփայությունը և գրականությունը, Ե., 2005: Մ. Գ.    Սանթոյան,    Ա.Մ.Սանթոյան, Գրականագիտական բառարան, Ե., 2006: Մ.Գ.Սանթոյան, Գրական առեղծվածներ, Ե., 2006: Գ. Մ. Մալումյան, Ձեռագրերը չեն այրվում, Վ., 2006: Ա. Ն. Սարուխանյան, Հովհաննես Թումանյանը և հայոց հնախոսությունը, Վ., 2006: Վ. Ա. Փիլոյան, 20-րդ դարասկզբի գեղարվեստական մտածողությունը և Լևոն Շանթի ստեղծագործությունը, Ե., 2007: Վ. Ա. Եղիազարյան, Հայրեններ, ուսումնասիրություն, Ե., 2007: Լ.Ս. Անտոնյան, Ուրվագիծ 20-րղ դարասկզբի գրական երկու ուղղությունների տիպաբանության, Վ., 2007։ Մ. Գ. Սանթոյան, Պոեզիայի ուղեծրում, Ե., 2008: Վ. Ա. Փիլոյան, Ժամանակի ձայները, Ե., 2008: Մ. Գ. Սանթոյան, Գրականագիտական բառարան, Ե., 2009: Հ. Հ.Այվազյան, Գրականության կենսահաստատ ուժը, Ե., 2010: Գ. Մ. Մալամյան, Թարգմանություն, տեսություն և գործընթաց, Վ., 2010: Գրիգոր Ակներցի, Պատմություն նետաձիգների ազգի մասին (արևելահայերեն թարգմանությունը, առաջաբանը և ծանոթագրությունները Վ. Ա. Եղիազարյանի և Գ. Կ. Խաչատրյանի), Ե., 2011։ Վ. Ա. Եղիազարյան, Ակնարկներ հայոց նախամաշտոցյան գրականության, Ե., 2011:  Վ. Ա. Փիլոյան, Ժամանակ և գրականություն, Ե., 2012: Ա. Հ. Շահինյան, Հայ մանկագրության   մի  քանի   հարցեր,   Վ.,   2012։   Մ.  Գ.  Սանթոյան,   Գուսան   Զաքարյան,  Ե., 2013:   Հ.Բաբուռյան, Գրականությունը համացանցում, Վ.,2014: Տ. Դանիելյան, Ռադիոյի արդի փուլի զարգացման օրինաչափությունները Հայաստանի Հանրապետությունում, Վ., 2014: Տ.Դանիելյան, Զանգվածային հաղորդակցության ներածություն, Վ. 2014: Վ.Եղիազարյան, Հայ հին գրականության պատմություն, Ե., 2014: Ղեբուբնա Եդեսացի, Աբգար թագավորի թուղթը ուղղված Քրիստոսին, և Սուրբ Թւսդեոս առաքյալի քարոզները (արևելահայերեն թարգմանությունը, առաջաբանը և ծանոթագրությունները  Վ.Ա.Եղիազարյանի) Ե., 2014: Ս.Գ.Զաքարյան, Բ.Լ. Պաստեռնակը և հայ գրականությունը (ռուսերեն), Վանաձոր, 2014 և այլն:

Հայոց լեզվի և գրականության ամբիոնի լեզվաբան դասախոսները շարունակում են հետազոտական աշխատանքներ իրականացնել հետևյալ բնագավառներում` ժամանակակից հայոց լեզու, գրաբար, ոճաբանություն, անվանագիտություն, հայոց լեզվի դասավանդման մեթոդիկա, հայոց լեզվի պատմություն:

Ամբիոնի գրականագետ դասախոսները շարունակում են հետազոտական աշխատանքներ իրականացնել գրականագիտության, հայ, ռուս և արտասահմանյան գրականության պատմության, հայ գրականության դասավանդման մեթոդիկայի բնագավառներում։

Հայոց լեզվի և գրականության ամբիոնում աշխատում են բանասիրական գիտությունների երեք դոկտոր, պրոֆեսորներ՝ Գ. Խաչատրյան, Վ. Եղիազարյան և Թ. Շահվերդյան:

Այսօր ամբիոնի պրոֆեսորադասախոսական կազմի գերակշիռ  մեծամասնությունը ՎՊՀ-ի շրջանավարտներ են, որոնք բոլորն ունեն գիտական աստիճաններ:

Այժմ ամբիոնի վարիչի պարտականությունները կատարում է ամբիոնի դոցենտ Հ. Բաբուռյանը: